De alwetende stem [10]

Klinisch psycholoog Ronald Boonstra, werkzaam bij GGZ-Friesland, deed onderzoek naar stemmenhoorders. Niet alle stemmenhoorders hebben klachten, maar bij stemmenhoorders die wel psychische klachten ervaren is er een groep met vooral depressieve klachten en een groep met vooral angstklachten. Uit het onderzoek kwam naar voren dat er een derde groep stemmenhoorders te onderscheiden is met vooral schaamtegevoelens door wat de stem zegt.

Door: Jantsje Walstra – foto: Sjoerd Zwaan – eerder verschenen in de Huis aan Huis, Leeuwarden en omstreken

Ronald Boonstra deed samen met een collega van GGZ Lentis (Groningen) een onderzoek gedurende zijn opleiding tot klinisch psycholoog. Na afronding van het onderzoek en de opleiding werd er een artikel over geschreven dat is opgenomen in een toonaangevend wetenschappelijk tijdschrift genaamd het Nederlands Tijdschrift voor Gedragstherapie wat eind juni zal verschijnen.

‘Allereerst zal ik iets uitleggen over cognitieve gedragstherapie (CGT). Dit is de  belangrijkste psychologische behandeling bij stemmenhoorders. Het doel van CGT bij stemmen horen is het veranderen van opvattingen van de stemmenhoorder over de stem, waardoor negatieve emoties en bijvoorbeeld vermijdingsgedrag afnemen. Niet de stem zelf, maar opvattingen over de macht, herkomst en bedoeling van de stem leiden tot emoties zoals angst, somberheid en schuldgevoelens. Door opvattingen te veranderen, kan de impact van de stem verminderd worden. Een dergelijke behandeling wordt ook wel ‘gedachten uitpluizen’ genoemd (Hoe zou de stem dat kunnen weten? Hoe moet dat zijn doorverteld? Wat is het ergste dat er gebeuren kan? Is dat al eens gebeurd?). Ook stemmen die vervelende opdrachten geven veroorzaken door deze therapie minder last als de stem minder macht wordt toegekend en je situaties minder uit de weg gaat.

Constante bedreiging of negatief commentaar en kritiek
De klinisch psycholoog, die ooit als fysiotherapeut begon bij de GGZ (PZ Franeker), vertelt dat er al eerder een derde te onderscheiden groep met auditieve hallucinaties* werd vermoed, naast een groep met depressieve klachten (door stemmen die de stemmenhoorder negatief commentaar en kritiek geven) of angstklachten vanwege bedreigingen door de stem om je iets aan te doen als je niet gehoorzaamt.

Thuisblijven vanwege schaamte
Uit het onderzoek kwam naar voren dat er een derde groep stemmenhoorders is met vooral schaamtegevoelens door wat de stem zegt. Deze stemmenhoorders geloven dat de stem alles van hen weet, een soort ‘alwetende stem’. In deze gevallen ontstaat al snel de indruk dat andere mensen in je nabijheid ook alles van je weten wellicht omdat je ervaart dat zij dit soort opmerkingen ook maken. Als je in de bieb bent of in het café, je hebt het gevoel dat iedereen jouw diepste geheimen en gedachten weet omdat je een opmerking meende te horen van over iets heel persoonlijks of intiems wat anderen normaal gesproken niet kunnen weten. De neiging ontstaat dan ook om maar thuis te blijven en niet naar je werk te gaan.

In zo’n geval helpt cognitieve therapie nog weleens, eventueel in combinatie met medicatie. De stemmen zijn er dan vaak nog wel, maar hebben niet meer zo’n prominente negatieve rol in iemands leven. Geen genezing dus maar leren omgaan met de stemmen.

* auditief (=gehoor), hallucinatie (= ingebeelde waarneming)