LEEUWARDEN – De Goldberg Machine die kunstenaar Marten Winters voor ogen heeft, wordt een van de meest spraakmakende kunstobjecten tijdens Culturele Hoofdstad 2018. Een Goldberg Machine is een groots opgezette kettingreactie waarmee hij het thema van Culturele Hoofdstad 2018, ‘iepen mienskip’, op een gepaste wijze vorm wil geven. Als het project doorgaat.
Door: Lisanne de Zee – Eerder verschenen in Friesch Dagblad
De Goldberg Machine is een idee dat gebaseerd is op projecten van de Amerikaanse kunstenaar Rube Goldberg. Het idee is dat een simpele handeling onnodig omstandig wordt uitgevoerd door middel van een uitgebreide kettingreactie. Hierbij kun je denken aan het bakken van een ei tot het inschenken van koffie; bij de Goldberg Machine zit er een ingewikkeld uitvoeringsproces achter. ,,De grootte maakt niet uit, als het maar aansluit en werkt,’’ aldus Winters.
Wellicht is het proces nog wel het meest bekend van animaties, waarbij bijvoorbeeld Donald Duck een wekker laat afgaan door met talloze objecten, zoals kaarsen, een trein, een hamer, een zaag, etc., een constructie te bouwen die uiteindelijk een emmer water over de eend uitstort. Het Ierse biermerk Guinness en de band OK Go hebben in het verleden gebruik gemaakt van dit concept in een reclamespotje en videoclip.
Winters droomde al van een Friese Goldberg Machine voordat bekend was dat Leeuwarden de Culturele Hoofdstad van 2018 zou worden. Destijds ging dat niet door wegens tijdgebrek. Ook was het op dat moment niet relevant. Later benaderde de organisatie van Leeuwarden-Fryslân 2018 op zijn beurt Winters en is de Goldberg Machine opgenomen in het Bidbook. Het is de bedoeling het hele apparaat dwars door de stad te laten lopen en er is een wereldrecordpoging aan verbonden.
Iedereen is welkom om mee te helpen het project te realiseren. Het idee is om onder andere kinderen, studenten en ouderen mee te laten bouwen. ,,Iedere groep bouwt zijn eigen deel van de kettingreactie, wat behoorlijk ingewikkeld kan zijn. Men is niet alleen genoodzaakt onderling samen te werken, maar ook met alle andere deelnemende groepen. De Goldberg Machine moet immers niet halverwege vastlopen’’, zegt Winters.
Achter dit hele project schuilt een dieper doel. ,,Dit traject van samenwerking moet inzicht geven in hoe mensen zijn, wat ze beweegt en waarom ze bepaalde keuzes maken. Ook de mate van betrokkenheid en hoe mensen leven ten opzichte van elkaar spelen een grote rol.’’ De actie-reactie wordt dus niet alleen verwacht bij het grote bouwsel dat in 2018 in Leeuwarden te bewonderen is, maar moet ook onderling aanzetten tot denken. ,,De Goldberg Machine fungeert eigenlijk als metafoor; de actie-reactie symboliseert de interactie onderling en geeft het op die manier een gezicht.’’
Twee jaar voor het zover is, is Winters nog druk bezig zoveel mogelijk doelgroepen te enthousiasmeren. Onder meer onder het genot van een etentje bij de kunstenaar thuis hoopt hij op een gezellige discussie en input van de aanwezigen. ,,Deze informele aanpak moet mensen stimuleren om initiatief te nemen en plezier te hebben in wat ze gaan doen.’’ Ook het voeren van zoveel mogelijk gesprekken is belangrijk; hoe groter het netwerk, hoe meer kans op groen licht.
Of de Goldberg Machine daadwerkelijk gebouwd gaat worden, is, ondanks de aankondiging in het Bidbook voor 2018, uiteindelijk nog maar de vraag. ,,Een grootschalig project als deze vergt nogal wat inzet en is relatief lastig tot stand te brengen, ondanks de positieve reacties. Tijdens de bijeenkomsten van Dwarskijkers was iedereen heel enthousiast. Als iedereen zijn steentje bijdraagt, is er een redelijke kans dat wij in 2018 door heel Leeuwarden een gigantische Goldberg Machine kunnen aantreffen.’’
