De Stânfries X

Misschien heb je haar weleens zien liggen, drijvend in de Friese stadsgracht. Het schip kun je kennen van de Sinterklaasintocht in Leeuwarden, exposities en andere culturele aangelegenheden. De Stânfries X is een van de weinige schepen die zijn overgebleven van de periode waarin bijna alle goederen over het water werden vervoerd. De periode van vrije en buurtvaarders tussen Holland en Friesland, waarbij er geregeld een schip op de bodem van de Zuiderzee eindigde. De periode die voor de Stânfries X begon tijdens haar bouw in 1912, te Groningen.

Door: Arnoud Boerkoel

Geschiedenis
De Stânfries X werd gebouwd in opdracht van de Leeuwarder Stoomboot Maatschappij en was de tiende en laatste in de serie van de Stânfriezen. Het schip werd ingezet door verschillende rederijen voor de beurtvaart, om goederen en passagiers te vervoeren op de lijn van Leeuwarden naar Amsterdam en Rotterdam. Met de komst van de Afsluitdijk bleef de Stânfries X varen, zelfs over de Waddenzee omdat het IJsselmeer destijds ’s winters dichtvroor.

Maar na de Tweede Wereldoorlog was er voor de Stânfries X veel concurrentie, voornamelijk over de weg en het spoor. Hierom werd het schip met 5 meter verlengd om zo meer vracht te kunnen vervoeren en kreeg zij een nieuwe motor om zo de concurrentie het hoofd te bieden. Maar uiteindelijk ging de Stânfries door gebrek aan emplooi eerst naar een sloper in Hendrik-Ido-Ambacht, daarna naar de Rotterdamse haven als werkschip en vervolgens werd ze verkocht aan een handelaar die haar gebruikte voor de opslag gebruikte scheepsonderdelen.

Herontdekking
Na helemaal afgebeuld te zijn werd de Stânfries X in 1997 gered van de sloop door de FrieslandBank. Dit deden zij omdat de boot een van de weinige schepen is die resteerden van een periode die cruciaal was voor de cultuurhistorische ontwikkeling van Leeuwarden en Friesland. Maar door de achteruitgaande economie en na de overname door de Rabobank, had de Stânfries X geen warm thuis meer. Hierom werd via Stichting de Stânfries en Stichting Fryslân Boppe Oranjewoud de Stânfries X gedoneerd aan de Stichting Museumhaven Leeuwarden, waar het tot op heden het vlaggenschip is.

In het Heden
Tegenwoordig ligt de Stânfries X aan de Willemskade vlakbij het Beursplein. Dit is het gebied waar vroeger veel handel werd gedreven en dus ook veel goederen werden geladen en gelost. Dit stukje tastbare geschiedenis is dan ook volgens de, door vrijwilligers gedragen, Stichting Museumhaven Leeuwarden onmiskenbaar voor de ontwikkeling van de Leeuwarden en Friesland. Ook nu draagt de Stânfries X nog haar steentje bij met haar functie als pakjesboot en plek voor allerlei culturele bezigheden. Kortom, de Stânfries X is een verrijking van Leeuwarden.