Net als Harlingen en Amsterdam is Leeuwarden een echte stegenstad. De oudste stegen hier dateren uit de late Middeleeuwen en de woonomstandigheden waren erbarmelijk: vochtige huisjes, open riolen, vuilnis overal en dus ook ratten. Tijdens een stadswandeling van het Historisch Centrum Leeuwarden (HCL) kom je meer te weten over deze duistere achterkant van Leeuwarden.
Door: Aukje Mulder
In de binnenstad van Leeuwarden staan prachtige monumenten, patriciërshuizen en enkele stadspaleizen. Natuurlijk had vroeger niet iedereen het geluk om zo mooi te wonen. Aan de achterkant van al dat fraais lagen de stegen en – nog erger – de zijstraatjes hiervan: de ‘gloppen’. Soms niet breder dan anderhalve meter! Er kwam weinig licht, het was er altijd vochtig en het vuil hoopte zich op. Aan weerskanten waren deuren met hierachter de ‘kameren’: benauwde éénkamer-woninkjes waar complete gezinnen huisden.
Epidemieën
In 1870 telde de Leeuwarder binnenstad wel 66 stegen met een totale lengte van meer dan twee kilometer. Aan al deze stegen stonden maar liefst 300 woningen waarin zo’n 1350 Leeuwarders woonden. Epidemieën eisten honderden slachtoffers in deze dichtbevolkte buurten.
Sfeer
Inmiddels is er natuurlijk niets meer over van dat onhygiënische verleden. Ook zijn sommige stegen vanwege bebouwing helemaal verdwenen en zijn anderen afgesloten of in particulier bezit. Maar met een beetje fantasie is er nog voldoende over om de sfeer van die oude tijden op te roepen. Mede dankzij de beeldende beschrijving van deskundige HCL-gidsen komen die vergeten stukjes historie tot leven. Bijna is de stank van de mestvaalten te ruiken en het geritsel van een rat te horen.
Verhalen
Wandelend langs en achter de bekende Leeuwarder hotspots wordt duidelijk dat stegen méér zijn dan vergeten en verwaarloosde verbintenissen tussen de ene en de andere straat. Ze vertellen ook veel verhalen over de stad. Zo ligt de doopsgezinde kerk aan de Wirdumerdijk pas sinds de 19e eeuw aan een pleintje. Vóór die tijd werden de doopsgezinden vervolgd en was de kerk alleen via ‘schuilstegen’ bereikbaar. De Doelesteeg, nu een straatje vol kroegen en jeugd, is genoemd naar de schietbaan van de stedelijke militie. Hier werd vroeger geschoten op de doelen bij de in- en uitgang van baan. De Oude Lombardsteeg is vernoemd naar de lommerd of bank van lening. De Bollemanssteeg dankt haar naam aan de ‘bolleman’, een functionaris die dekstieren hield.
‘Kruisje’
Ook al is er geen ‘kruisje’ als beloning, de Elfstegentocht is zeer de moeite waard voor wie belangstelling heeft voor deze onbekende kant van de stad. Omdat het HCL participeert in het LF2018 project Lân fan Taal is de tour in het Liwwadders. Maar het is altijd mogelijk om als groepje in vele talen een wandeling met gids te boeken.
Kijk voor alle informatie op www.historischcentrumleeuwarden.nl of volg de Facebookpagina van het HCL voor aankondigingen van komende stadswandelingen.
